Στις 12 το μεσημέρι ο Πρόεδρος της Μονομελούς Ερευνητικής Επιτροπής, Πόλυς Πολυβίου, ανακοίνωσε τα συμπεράσματά του, από την έρευνα που διεξήγαγε, ως προς τα γεγονότα που οδήγησαν στην έκρηξη της 11ης Ιουλίου. Λεπτό προς λεπτό τα όσα ανακοίνωσε ο κ. Πολυβίου.
«Αγαπητοί, νωρίτερα σήμερα το πρωί παρέδωσα το πόρισμά μου στον πρόεδρο. Παρέδωσα και αντίγραφα στον Πρόεδρο της Βουλής και Γενικό Εισαγγελέα. Στο πλαίσιο του νέου νόμου που προνοεί ότι η ερευνητική επιτροπή προχωρεί η ίδια στην δημοσιοποίηση του πορίσματος. Είναι στο πλαίσιο αυτής της επιταγής της δημοσιοποιήσης που κάλεσα την συνέντευξη για να δημοσιοποιήσω τα συμπεράσματά μου.
Θα ήθελα να προβώ σε δύο σχόλια. Το πρώτο είναι ότι είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που ορίστηκε Επιτροπή ανεξάρτητη η οποία θα διερευνήσει θέματα που αφορούν την επάρκεια της Κυβέρνησης. Συμπεριλαμβανομένου του προέδρου. Ο πρόεδρος εμφανίστηκε ενώπιόν μου και εξετάστηκε από εμένα. Αυτή ήταν μια γεναία απόφαση και ένα σημαντικό βήμα προς την διαφάνειά μου. Θέλω επίσης να αποφευχθούν οι εξάρσεις και οι ακρότητες.
Πρωτογενή συμπεράσματα:
1. Η έκρηξη δεν προκλήθηκε από δολιοφθορά αλλά από αυτοανάφλεξη και οφείλεται στον τρόπο φύλαξης του φορτίου.
2. Ο τρόπος φύλαξης ήταν αντελώς ανεύθυνος.
3. Τα εμπορευματοκιβώτια είχαν απλώς τοποθετηθεί στη ναυτική βαση στο Μαρί. Εκτός κάθε συστήματος επιθεώρησης. Δεν υποβλήθηκαν σε χημικές αναλύσεις. Ούτε λήφθηκε μέτρο ασφάλειας σε σχέση με την παραμονή τους στη ναυτική βάση.
4. Η αρχική τοποθέτηση οφειλόταν στην πεπείθηση ότι ήταν ο πιο κατάλληλος χώρος για να αποφευχθεί δολιοφθορά.
5. Η απόφαση για κατακράτηση και εκφόρτωση λήφθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η διατήρηση του στην Κύπρο οφείλεται σε αποφάσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έστω κι εάν ο Πρόεδρος δεν υπέγραψε έγγραφο με το οποίο επιλέχθηκε το Μαρί, η απόφαση αυτή αποδίδεται στον Πρόεδρο.
6. Η κατάσχεση του φορτίου έγινε σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Όμως ο χειρισμός μετά την εκφόρτωση και κατάσχεση συνιστά μια θλιβερή ιστορία αμέλειας και ανευθυνότητας. Το φορτίο αποτελούσε από την αρχή μια ενδυνάμει ορολογιακή βόμβα που είχε τοποθετηθεί σε έναν ακατάλληλο χώρο. Αυτά έπρεπε να ήταν γνωστά όχι μόνο στους Υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών αλλά και στον Πρόεδρο.
7. Η επικινδυνότητα ήταν γνωστή και στους Υπουργούς Αμυνας και Εξωτερικών όσο και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η αλλοίωση του φορτίου κατέστη γνωστή στον Πρόεδρο από τον Σεπτέμβριο του 2010. Ο Πρόεδρος γνώριζε επαρκως από τον Γενάρη του 2009. Αλλά έμαθε το αργότερο τους κινδύνους τον Σεπτέμβριο.
8. Από τον Φεβρουάριο του 2011 ήταν γνωστοί οι κίνδυνοι της έκρηξης. Η Κύπρος δεν συνεργάστηκε για την καταστροφή του φορτίου με την Επιτροπή Κυρώσεων. Υπήρχαν προσφορές για καταστροφή τους από τρίτες χώρες αλλά δεν έτυχαν εκμετάλλευσης.
9. Ο ΥΠΕΞ επικαλέστηκε κατ' επανάληψη πολιτικούς λόγους για την μη καταστροφή του φορτίου. Και το ΥΠΑΜ τους εξέλαβε ως οδηγία.
10. Ο Πρόεδρος έδωσε διαβεβαιώσεις στον Πρόεδρο της Συρίας ότι θα παραμείνουν στην Κύπρο. Ο Πρόεδρος μου έδωσε την σαφή τοποθέτηση ότι επρόκειτο για διπλωματικό χειρισμό. Δέχομαι ότι ο Πρόεδρος δεν είχε σκοπό να επιστρέψει στην Συρία το φορτίο, αλλά το ότι θα έμενε στην Κύπρο ήταν ανάληψη ευθύνης έναντι στην Συρία. Αυτό συνέτεινε στην μακρά παραμονή στην Κύπρο.
11. Ο πολιτικός χειρισμός του θεματος ανήκει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Τόσο λόγω της παραμονής του φορτίου στην Κύπρο όσο και θεσμικά. Ουδεμία απόφαση λήφθηκε από το Υπουργικό. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί αυτό.
12. Οι υπεύθυνοι αξιωματικοί στο Μαρί δεν ενημερώθηκαν για το περιεχόμενο. Τους ανατέθηκε μόνο η φρούρηση. Ούτε οι ναύτες, ούτε κανένας γνώριζαν πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί κάποιο πρόβλημα όπως πχ. η ανάφλεξη. Δεν έχουν ευθύνες οι υπεύθυνοι της Ναυτικής Βασης. Ακόμα και όταν έγινε η σύσκεψε λίγες μέρες πριν την έκρηξη οι υπεύθυνοι της Ναυτικής Βάσης είχαν αποκλειστεί. Δεν είχαν επαρκή γνώση. Ο πλοίαρχος, ο Λάμπρου, οι ναύτες, οι πυροσβέστες, τους χαρακτηρίζει ο αυθόρμητος ηρωισμός.
13. Τον Φεβρουάριο του 2011 έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις. Αντί να δοθεί σαφής οδηγία για καταστροφή του στη σύσκεψη των δύο Υπουργών και πολλοί άλλοι λήφθηκε απόφαση να γίνει χημική ανάλυση πυρίτιδας. Μέχρι τον Ιούλιο δεν έγινε όμως τίποτα. Η ανάλυση μπορούσε να γίνει στην Κύπρο αλλά δεν έγινε. Όταν στις 4/7/2011 εντοπίστηκε η πρώτη έκρηξη στο ένα εμπορευματοκιβώτιο έπρεπε να δοθεί εντολή για εκκένωση της περιοχής. Δεν έγινε.
14. Η πυροσβεστική δεν ενημερώθηκε πριν τις 6/7/2011. Αλλά όταν επιθεωρήθηκε από ομάδα που περιλάμβανε δύο ανώτερους πυροσβέστες στην σύσκεψη πέντε μέρες πριν την έκρηξη η Πυροσβεστική αμέλησε να λάβει μέτρα. Υπήρχε χρόνος για να αποφευχθεί το μοιραίο. Να έρθουν εμπειρογνώμονες. Να γίνει κάτι.
15. Υπήρξε μια άδικη και αχρείαστη θυσία 13 ανθρώπων.
Ασύγγνωστη αμελεια
Τα τελικά μου συμπεράσματα προκύπτουν δυστυχώς εύκολα.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η πολιτεία επέδειξε ολιγωρία, αμέλεια, ανεπάρκεια στον χειρισμό του θέματος. Αφίχθηκε στην Κύπρο ένα εκ φύσεως επικίνδυνο φορτίο. Καλώς ή κακώς αφίχθηκε στην Κύπρο. 98 τεράστια εμπορευματοκιβώτια που γνωρίζαμε ότι είχαν πυρίτιδα ή ήταν εκρηκτικά. Έπρεπε να γίνει επιστημονική μελέτη του περιεχομένου τους. Αυτό είναι στοιχειώδες. Δεν έγινε. Έγινε σε πολύ μικρό βαθμό κι οχι πλήρως. Με την άφιξή του στην Κύπρο το φορτίο έπρεπε να τοποθετηθεί σε ασφαλή χώρο. Αυτό δεν έγινε. Το πήραν στο Μαρί γιατί πίστευαν ότι μπορούσε να αποτραπεί ενδεχόμενο δολιοφθοράς. Ακόμα και με αυτό το σκεπτικό το Μαρί είναι απόλυτα λανθασμένη επιλογή. Γιατί είναι δίπλα από το στρατόπεδο και δίπλα από τον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό της ΑΗΚ. Έστω και εάν δεν υπήρχαν ανθρώπινα θύματα σε μια ενδεχόμενη έκρηξη θα υπήρχε καταστροφή του σταθμού.
Ο Πρόεδρος Χριστόφιας έδωσε διαβεβαιώσεις 31/8/2009 στον Σύρο Πρόεδρο Άσαντ ότι θα φυλαχθεί εδώ μέχρι να γίνει δυνατή η επιστροφή του φορτίου στο Ιράν ή στη Συρία. Δέχομαι ότι δεν είχε διάθεση για να επιστραφεί στη Συρία το φορτίο κι ότι το έκανε αυτό στο πλαίσιο διπλωματικών χειρισμών και ισορροπιών. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει θέμα ισορροπιών. Δεν έπρεπε να λογοδοτήσουμε ούτε στον Ασαντ ούτε σε κανένα. Κακώς δόθηκαν οι διαβεβαιώσεις διότι εγκλωβιζόταν το κράτος σε μια πολιτική που συνεπαγόταν την παραμονή του φορτίου εδώ και δεν καταστρεφόταν. Παρότι αποδέχομαι την παραδοχή του Προέδρου ότι δεν θα το επέστρεφε το φορτίο εντούτοις παγιδεύτηκε η χώρα από αυτές τις διαβεβαιώσεις.
Το φορτίο παρέμεινε στον ίδιο χώρο και στην ίδια κατάσταση μάξιμουμ επικινδυνότητας. Γνωριζαν ο Πρόεδρος και οι Υπουργοί; Η απάντηση είναι καταφατική. Γνώριζαν για την αυξανόμενη επικινδυνότητα με την πάροδο του χρόνου; Η απάντηση χωρίς αμφιβολία είναι καταφατική. Αυτό μιλά από μόνο του: Είναι αδυσώπητη θεσμική ευθύνη τόσο για τον ΥΠΕΞ όσο και για τον ΥΠΑΜ όσο και για τον Πρόεδρο.
Η ασύγγνωστη αμέλεια να μην λαμβάνεται μετρο για την φύλαξη του φορτίου. Γιατί για δυόμισι χρόνια δεν λαμβάνονταν μέτρα; Δεν μιλάμε για ένα φορτιο της Εθνικής Φρουράς που τοποθετήθηκε σε κάποιο ΚΕΝ. Μιλούμε για το φορτίο ενός πλοίου που αποτέλεσε διεθνές γεγονός.
Η απάντηση «δεν ενημερώθηκα και δεν γνωρίζω» δεν είναι αρκετή σε ένα ζήτημα μάξιμουμ σημασίας και επικινδυνότητας.
Τέθηκε μια ωρολογιακή βόμβα σε ένα στρατόπεδο και εμεινε εκεί μέχρι να εκτιναχθεί.
Ευθύνες Χριστόφια, Μάρκου, Παπακώστα
Ο Μάρκος Κυπριανού, Υπουργός Εξωτερικών, αδράνησε. Υπό την αίρεση τελικών αποφάσεων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κρίνω ότι ο ΥΠΕΞ αδράνησε και δεν προώθησε το θέμα με τον αναγκαίο ζήλο ενόψει των ολοκάθαρων κινδύνων που παραμόνευαν. Αντίθετα ο ΥΠΕΞ και οι λειτουργοί του στάθηκαν ως εμπόδιο για να έρθει επιτροπή εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής Κυρώσεων που ήθελε να έρθει στην Κύπρο. Αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερα μελανό σημείο. Τον Ιανουάριο του 2011 η Επ. Κυρώσεων ζήτησε να στείλει εμπειρογνώμονες για να κρίνουν την πραγματική κατάσταση. Ο ΥΠΕΞ απάντησε ότι η ουσία «είναι να καθυστερήσουμε όσο μπορούμε».
Το ΥΠΑΜ έκρουσε τον κωδωνα του κινδύνου. Η πρόσβαση σε αυτό το φορτίο δεν ήταν ελεύθερη σε οποιονδήποτε στρατιωτικό. Γιατί ο Υπουργός Άμυνας, Κώστας Παπακώστας, δεν προεβη στα αναγκαία μέτρα για να φρουρηθεί με ασφάλεια το φορτίο; Γιατί αφέθηκε να μένει εντός της Ε.Φ. για δυόμισι χρόνια; Οι ερωτήσεις είναι πολύ απλές. Είναι απαντήσεις που δεν υπάρχουν. Το χειρότερο είναι η παράλειψη της κυβέρνησης να εξασφαλίσει εμπειρογνωμοσύνη από το εξωτερικό ή εσωτερικό για την επικινδυνότητα. Άραγε η Κυβέρνηση δεν ήθελε να εξεταστεί το φορτίο γιατί οι εξεταστές θα σύστηναν καταστροφή; Πιστεύω ότι μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου 2010 η πολιτική εξευμενισμού προς τον Ασαντ υπερίσχυσε αλλά από το τέλος Σεπτεμβρίου 2010 η Κυβέρνηση άρχισε να προσανατολίζεται προς την καταστροφή του φορτίου. Αλλά για ακόμα ένα χρόνο δεν έγινε τίποτα. Απραξία.
Ο ΥΠΑΜ και ο ΥΠΕΞ βαρύνονται με πολύ σοβαρές ευθύνες θεσμικές και προσωπικές.
Η κύρια όμως ευθύνη ανήκει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια, που έχει τη μέγιστη ευθύνη για την αμέλεια και ολιγωρία. Έχει συνεπώς την πιο μεγάλη ευθύνη για το τι συνέβη. Η εκτελεστική εξουσία της οποίας προΐσταται απέτυχε οικτρά να λάβει τα αναγκαία μέτρα ασφαλούς φύλαξης του φορτίου. Ο Πρόεδρος γνώριζε επαρκώς. Κι έπρεπε να ληφθούν μέτρα. Το θέμα δεν έπρεπε να αφεθεί να συζητείται για δυο χρόνια χωρίς συντονισμό και αποφάσεις. Δεν έπρεπε να αφεθεί στο έλεος της γραφειοκρατίας το θέμα. Ο Πρόεδρος είχε ο ίδιος ντε φάκτο αναλάβει την διαχείριση του φορτίου. Έχοντας τον απόλυτο έλεγχο αυτού ήταν εκείνος που έπρεπε να λάβει τις αποφάσεις. Κρίνω ότι οι ενέργειες, πράξεις και αποφάσεις του Προέδρου δεν ανταποκρίνονται στην ελάχιστη επιμέλεια για την ασφάλεια των πολιτών της δημοκρατίας και για την οικονομία. Ο Πρόεδρος απέτυχε να λάβει στοιχειώδη μέτρα για την ασφάλεια των πολιτών. Δεν αναφέρομαι απλώς σε θεσμική και πολιτική ευθύνη. Του καταλογίζω σοβαρότατες προσωπικές ευθύνες για το τραγικό συμβάν και τις συνέπειές του.
Υπάρχουν δύο είδη ευθυνών: η θεσμική ευθύνη και η προσωπική ευθύνη. Η θεσμική προκύπτει από αξίωμα ή θέση είτε γνωρίζεις κάτι είτε δεν γνωρίζεις κάτι. Εάν συμβεί μια έκρηξη σε ένα στρατόπεδο τότε αναλαμβάνεις θεσμική ευθύνη. Εκεί όμως όπου λόγω των πράξεων και παραλείψεων ανέλαβες προσωπική ανάμειξη κι εμπλοκή, αυτό αφορά προσωπική ευθύνη. Κι αυτή είναι μια κλασική περίπτωση όπου η θεσμική ευθύνη του Προέδρου μετεξελίσσεται σε προσωπική ευθύνη λόγω της προσωπικής του εμπλοκής στην υπόθεση και λόγω του μεγέθους του συμβάντος.
Κίνδυνος πολιτικής αστάθειας
Είναι υπόλογοι στους πολίτες οι Κυβερνώντες ανεξαρτήτως της οποιασδήποτε ποινικής ευθύνης. Όσο πιο ψηλό το αξίωμα τόσο πιο έντονη πρέπει να είναι η ανάληψη της ευθύνης. Κι όταν δεν τις αναλαμβάνουν εδραιώνουν την κοινωνική απαξίωση και την ασυδοσία. Διαπιστώνω κοινωνική αναταραχή και σήψη στην Κύπρο. Ζούμε σε ένα φαύλο κύκλο. Αυτό οφείλεται στην κακοδιοίκηση και μη ανάληψη ευθύνης. Στα επικοινωνιακά τεχνάσματα των πολιτικών παραγόντων όλων των κομμάτων. Πρέπει να μας προβληματίσουν τα εξής:
1. Κέντρο αναφοράς του πολιτειακού συστήματος δεν είναι ο πολίτης αλλά τα κόμματα. Αυτό δεν εμπεδώνει τη δημοκρατία.
2. Ο μέσος πολίτης θεωρεί ότι η ευρύτερη δημόσια υπηρεσία δεν εξυπηρετεί τον ίδιο. Αλλά το σύστημα. Πολλοί λειτουργοί του δημοσίου δεν επιδεικνύουν αίσθημα ευθύνης. Μένουν προσκολλημένοι στα ωράρια και στα σχέδια υπηρεσίας τους χωρίς να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον.
3. Τελευταία είναι το ίδιο το κράτος που αντιμετωπίζεται από τον πολίτη εχθρικά και με επιφύλαξη. Το κράτος φαίνεται να έχει αλωθεί από οργανωμένα συμφέροντα. Αντί να υπηρετεί τον λαό.
Είναι καιρός να γίνει κατανοητό, κι ας το Μαρί αποτελέσει αφετηρία αυτού του προβληματισμού, ότι το κράτος υπάρχει για να υπηρετεί τον λαό κι όχι τους κρατικούς αξιωματούχους και τα μικροπολιτικά συμφέροντα. Εάν η κατασταση δεν αλλάξει θα υπάρχει αυξανόμενη δυσφορία, κοινωνική και πολιτική αστάθεια. Η μη ανάληψη ευθύνης οδηγεί στη συνέχιση αυτής της κουλτούρας.
Σέβομαι και τιμώ τον Πρόεδρο και ως άνθρωπο και ως πολιτικό ηγέτη. Ποια ήταν όμως η αντίδραση του Προέδρου; Το «δεν γνωρίζω». Αυτό είναι απαράδεχτο. Η επίκληση της άγνοιας και μη ενημέρωσης σε ένα τόσο σημαντικό θέμα δημιουργεί όχι μόνο θέμα εμπιστοσύνης στον ίδιο τον Πρόεδρο και στην Κυβέρνηση αλλά και στο ίδιο το κράτος. Ο Πρόεδρος αποδίδει ευθύνες στους συνεργάτες του σωστά, αλλά και τις έχει ο ίδιος. Είναι σχήμα οξύμωρο να έχουν ευθύνη οι πιο σημαντικοί υπουργοί της κυβέρνησης και οι στενοί συνεργάτες του και ο πρόεδρος που τους επέλεξε να μην έχει ευθύνη.
Καταληκτικά κρίνω ότι ο Πρόεδρος έχει σοβαρότερες ευθύνες όχι μόνο θεσμικές αλλά και προσωπικές. Ο πρόεδρος δεν χειρίστηκε καλά το θέμα της παραμονής του φορτίου. Ορθώς ήρθε το φορτίο. Αλλά από τότε που ήρθε μέχρι την έκρηξη επέδειξε ασύγγνωστη αμέλεια και ολιγωρία με αποτέλεσμα να χαθούν 13 ζωές.
Δυστυχώς με βάση τα δεδομένα όπως προκύπτει δεν έχω επιλογή και κρίνω ότι οι Υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας έχουν πολύ σοβαρές και προσωπικές ευθύνες και ότι ο Πρόεδρος έχει σοβαρότατες θεσμικές και προσωπικές ευθύνες. Η κύρια ευθύνη για την τραγωδία βαραίνει τον Πρόεδρο.
Πιστεύω ότι υπάρχουν γενικά ποινικά αδικήματα. Δεν θα εισελθω σε αυτό το θέμα για να μην επηρεάσω την υπόθεση που βρίσκεται ενώπιον της Γενικής Εισαγγελίας, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν ποινικά αδικήματα συμπεριλαμβανομένης και της ανθρωποκτονίας.
Ο κ. Πολυβίου ευχαρίστησε όλους τους συνεργάτες του αλλά και τους δημοσιογράφους για τη συμβολή τους στη διαφάνεια.
Ευχαρίστησε τους συγγενείς για τη δύναμη και την αξιοπρέπειά τους. «Αυτό μου έδωσε το κουράγιο να προχωρήσω σε αυτή την έρευνα», κατέληξε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου